Koronawirus – wymioty jako nietypowy objaw

Zakażenie wirusem SARS-CoV-2 może mieć różny przebieg – od niemal bezobjawowego, poprzez formy łagodniejsze, niezagrażające życiu, aż po ciężkie stany niewydolności wielonarządowej prowadzące w wielu przypadkach do zgonu. Obraz choroby jest zróżnicowany nie tylko pod względem ciężkości przebiegu, ale także rodzaju objawów jakie mogą wystąpić w trakcie infekcji. Do najpowszechniejszych należą te związane z układem oddechowym, czyli kaszel, duszność oraz zaburzenia węchu i smaku. Bardzo często występuje także gorączka i inne niespecyficzne objawy towarzyszące wielu stanom chorobowym, takie jak uczucie zmęczenia, osłabienie, bóle głowy, mięśni czy bóle kostno-stawowe. Dysfunkcja układu pokarmowego zdarza się rzadziej i dlatego taki przebieg może zostać łatwiej zbagatelizowany, co opóźni rozpoznanie COVID-19. Wymioty, nudności czy biegunka wywołane przez koronawirusa mogą się wydawać dziwne, jednak w rzeczywistości są ściśle związane z mechanizmem działania wirusa w organizmie człowieka. Dowiedz się więcej o nietypowym przebiegu COVID-19 i jak sobie z nim radzić.  

Wymioty – objawy koronawirusa, które łatwo zbagatelizować

Wystąpienie wymiotów, nudności i bólu brzucha najczęściej kojarzy się z zatruciem pokarmowym lub zakażeniem którymś z wirusów przewodu pokarmowego np. z rodzaju rotawirusów czy norowirusów, zwanym potocznie „grypą żołądkową”. Podejrzenie infekcji wirusem SARS-CoV-2 pojawia się zwykle dopiero wtedy, kiedy wymioty trwają długo, towarzyszy im bardzo wysoka gorączka lub znaczne pogorszenie stanu ogólnego, a także jeżeli po ich ustąpieniu pojawią się typowe dla COVID-19 objawy z układu oddechowego.

O nietypowym przebiegu choroby mówi się o wiele rzadziej, stąd też część osób nie ma szansy dowiedzieć się, że może on wystąpić. To poważny problem, ponieważ chory z nietypowymi objawami jest tak samo zakaźny, jak ten z dusznością i kaszlem. Zwłaszcza w trakcie wymiotów duże ilości cząsteczek wirusa przedostają się do otoczenia chorego i stąd mogą być łatwo przeniesione do organizmów osób znajdujących się w pobliżu. Podobnie, u pacjentów z COVID-19 obserwuje się obecność wirusa w kale (co oznacza że kał jest zakaźny) , dlatego bardzo ważne jest przestrzeganie zasad higieny podczas korzystania z toalety, Im dłuższy czas objawowy chory pozostaje bez diagnozy i właściwej izolacji, tym większe ryzyko, że zakażą się od niego kolejne osoby. Dlatego w czasach pandemii COVID-19, kiedy rozpowszechnienie zakażeń koronawirusem jest bardzo duże, powinniśmy zwracać uwagę także na objawy nietypowe i nie lekceważyć ich.

Koronawirus a wymioty – jak często występują?

Wymioty i nudności nie są charakterystyczne dla zakażenia wirusem SARS-CoV-2, przeprowadzone dotychczas badania pokazują, że objawy te pojawiają się, w zalezności od badań, u 5 – 39% osób, u których rozpoznano COVID-19. Jest to niewiele w porównaniu z kaszlem czy gorączką występującymi u ponad 60% zakażonych. Można jednak z dużym prawdopodobieństwem sądzić, że w rzeczywistości częstość występowania wymiotów w przebiegu zakażenia koronawirusem jest większa. Tacy chorzy, zwłaszcza jeśli ich stan ogólny jest dość dobry, mogą rzadziej zgłaszać się do lekarza i wykonywać badanie na koronawirusa – testy na obecność SARS-CoV-2, gdyż zwyczajnie nie podejrzewają zakażenia. Nudności i wymioty oraz biegunka częściej przebiegają u pacjentów u których rozwija się ciężka postać choroby, nie obserwuje się takiego związku pomiędzy innymi objawami ze strony przewodu pokarmowego takimi jak utrata apetytu i bóle brzucha.

Koronawirus a wymioty – dlaczego występują?

Wymioty w przebiegu infekcji koronawirusem mogą być spowodowane bezpośrednim działaniem samego wirusa, który wnika do komórek przez białkowe receptory znajdujące się na ich powierzchni. Dopiero po wejściu do komórki wirus może się namnażać, powodując jej uszkodzenie. SARS-CoV-2 wnika do komórek przez typ receptorów szeroko rozpowszechniony w organizmie, znajdujący się nie tylko w układzie oddechowym ale także w przewodzie pokarmowym czy naczyniach krwionośnych. Umożliwia mu to zakażanie i niszczenie komórek nabłonka jelit, co objawia się jako nieżyt żołądkowo-jelitowy. Zakażenie może być też mieszane i dotyczyć zarówno układu oddechowego jak i pokarmowego.

Uszkodzenie nabłonka przewodu pokarmowego może być związane z bezpośrednim uszkodzeniem komórek przez wirusa, wnikaniem do niego poprzez obecność specyficznego białka ( receptora ), zmianę mikrobioty przewodu pokarmowego oraz pośrednio przez komórki układu immunologicznego. Powyższe mechanizmy odpowiadają za występowanie objawów ze strony przewodu pokarmowego: bólu brzucha, nudności, wymiotów oraz biegunki.

Dodatkowo, wymioty w przebiegu COVID-19 mogą być wywołane wysoką temperaturą ciała, odwodnieniem i związanymi z nim zaburzeniami elektrolitowymi. Pacjentami narażonymi na wystąpienie nudności i wymiotów są chorzy na cukrzycę u których infekcja koronawirusowa może doprowadzić do wystąpienia potencjalnie groźnych powikłań: kwasicy ketonowej, kwasicy mleczanowej, hipoglikemii polekowej. Wymioty bywają także objawem hipoglikemii, do której może dojść w czasie infekcji zwłaszcza u pacjentów z cukrzycą, a także u chorych wyniszczonych. Częściej wymiotują także pacjenci z bardzo nasilonym kaszlem i dużą ilością wydzieliny z dróg oddechowych. Poza tym, nudności i wymioty mogą wystąpić jako działanie niepożądane zastosowanego w trakcie infekcji leczenia. Należy pamiętać że wymioty i biegunka u osób przewlekle chorych mogą prowadzić do nieprawidłowego wchłaniania się z przewodu pokarmowego przyjmowanych leków w szczególności leków immunosupresyjnych, nasercowych, stosowanych w nadciśnieniu tętniczym czy doustnych preparatów przeciwcukrzycowych.

Koronawirus i nudności – jak sobie radzić?

W opanowaniu nudności domowymi sposobami może pomóc picie herbaty lub naparu z mięty czy imbiru. Warto też zadbać o prawidłowe żywienie, spożywane w trakcie choroby jedzenie powinno być smaczne i łatwostrawne, zwłaszcza przy występujących objawach z przewodu pokarmowego. Pomóc może również częste np. co 15-20 minut wypijanie małych objętości chłodnych płynów. Jeżeli chory nie ma apetytu i nie chce jeść, nie należy go do tego zmuszać. Na poprawę samopoczucia wpływa także częste wietrzenie pomieszczenia, w którym przebywa chory.

U pacjentów cierpiących na ostry nieżyt żołądkowo jelitowy trzeba zwrócić szczególną uwagę na ilość wypijanych płynów. Zwłaszcza dzieci i osoby starsze, są bardzo podatne na odwodnienie, które może doprowadzić u nich do groźnych zaburzeń elektrolitowych. Do nawadniania powinno się stosować dostępne w aptekach i zalecane przez WHO doustne płyny nawadniające, preparaty do przygotowania w domu lub przygotować je samemu (używając ½ łyżeczki soli kuchennej, 2 łyżek stołowych cukru i 1 litra przegotowanej wody). W przypadku wymiotów schłodzenie płynu, dodatek imbiru lub mięty może pomóc w opanowaniu dolegliwości. Zapotrzebowanie na doustny płyn nawadniający wynosi u dorosłych 3 litry na dobę, dzieci 2-9 lat 1 litr na dobę, a niemowlęta i dzieci do 2 roku życia 1/2l/d. Również wysoka gorączka sprzyja odwodnieniu, dlatego oprócz podawania płynów ważne jest kontrolowanie temperatury ciała, a w razie potrzeby zastosowanie leków przeciwgorączkowych. Intensywne wymioty uniemożliwiające przyjmowanie płynów i pogarszający się stan ogólny chorego, zwłaszcza zaburzenia świadomości, powinny być sygnałem alarmującym o konieczności wezwania fachowej pomocy medycznej. W takiej sytuacji może być niezbędne nawodnienie dożylne i podanie leków przeciwwymiotnych, a czasami także hospitalizacja.

Żródła:

1. A. Kumar, M. A. Faiq, V. Pareek, K. Raza, R. K. Narayan, P. Prasoon, P. Kumar, M. Kulandhasamy, C. Kumari, K. Kant, H. N. Singh, R. Qadri, S. N. Pandey, S. Kumar, Relevance of SARS-CoV-2 related factors ACE2 and TMPRSS2 expressions in gastrointestinal tissue with pathogenesis of digestive symptoms, diabetes-associated mortality, and disease recurrence in COVID-19 patients. Med. Hypotheses. 144, 110271 (2020).
2.  P. Ren, C. Gong, S. Ma, Evaluation of COVID-19 based on ACE2 expression in normal and cancer patients. Open Med. 15, 613–622 (2020).
3. R. M. Viner, J. L. Ward, L. D. Hudson, M. Ashe, S. V. Patel, D. Hargreaves, E. Whittaker, Systematic review of reviews of symptoms and signs of COVID-19 in children and adolescents. Arch. Dis. Child. (2020), doi:10.1136/archdischild-2020-320972.
4. J. Machhi, J. Herskovitz, A. M. Senan, D. Dutta, B. Nath, M. D. Oleynikov, W. R. Blomberg, D. D. Meigs, M. Hasan, M. Patel, P. Kline, R. C.-C. Chang, L. Chang, H. E. Gendelman, B. D. Kevadiya, The Natural History, Pathobiology, and Clinical Manifestations of SARS-CoV-2 Infections. J. Neuroimmune Pharmacol. 15, 359–386 (2020).
5.  M. Nikkhah Bodagh, I. Maleki, A. Hekmatdoost, Ginger in gastrointestinal disorders: A systematic review of clinical trials. Food Sci Nutr. 7, 96–108 (2019).
6. Babak Arjmand, Fatemeh Ghorbani, Mehdi Koushki, Mostafa Rezai-Tavirani Gastrointestinal symptoms in patients with mild and severe COVID-19: a scoping review and meta-analysis
7. M. Schmulson, M. F. Dávalos, J. BerumenBeware: Gastrointestinal symptoms can be a manifestation of COVID-19
8. Yuan Tian,  Long Rong,corresponding author  Weidong Nian,  and Yan He  Review article: gastrointestinal features in COVID-19 and the possibility of faecal transmission