Łupież pstry to często występująca choroba skóry wywołana przez drożdżakopodobne grzyby z rodzaju Malassezia, głównie z gatunku Malassezia furfur. Grzyby te żyją na skórze osób zdrowych, będąc jednym z licznych gatunków stale zasiedlającej ją mikroflory. Odżywiają się sebum, czyli tłuszczową substancją produkowaną przez gruczoły łojowe skóry, która zapewnia im niezbędne do życia substraty. U większości osób bytowanie tych grzybów nie powoduje żadnych widocznych objawów. Jednak czynniki zaburzające prawidłową funkcję wydzielniczą skóry, a także zaburzenia układu immunologicznego mogą spowodować nadmierny rozrost i rozwój chorobotwórczych form Malassezia, wywołujących charakterystyczne zmiany skórne. Wprawdzie nie stanowią one zagrożenia dla życia, ale mogą zdecydowanie pogorszyć jego jakość, stając się źródłem problemów psychologicznych, dlatego chorobę warto jak najszybciej rozpoznać i leczyć. Dowiedz się więcej o łupieżu pstrym i możliwościach jego leczenia.
Łupież pstry – przyczyny
Czynnikiem odpowiedzialnym za powstawanie łupieżu pstrego są grzyby powszechnie żyjące na skórze zdrowych osób. W prawidłowych warunkach ich nadmierny rozwój jest ograniczany przez układ odpornościowy oraz dostępność składników odżywczych (sebum). Zachwianie tej równowagi powoduje intensywne namnażanie grzybów i ich przekształcenie z łagodnej formy drożdżakopodobnej do bardziej agresywnej formy strzępkowej. Może być to spowodowane czynnikami środowiskowymi, takimi jak wysoka temperatura i wilgotność powietrza, stąd też największą liczbę zachorowań obserwuje się w klimacie tropikalnym. Poza tym łupież pstry zdarza się częściej u osób z genetyczną predyspozycją do nasilonego pocenia się i wytwarzania sebum (z tzw. skórą tłustą) i u osób młodych, u których zwiększona aktywność gruczołów skórnych jest związana ze zmianami hormonalnymi towarzyszącymi dojrzewaniu. Innym ważnym czynnikiem predysponującym do rozwoju łupieżu pstrego jest zaburzenie funkcjonowania odporności spowodowane wyniszczeniem i chorobami przewlekłymi ( m.in. u zakażonych HIV i chorujących na AIDS), a także stosowanie leczenia hamującego układ immunologiczny np. sterydy, leki immunosupresyjne (np. u pacjentów po przeszczepach).
Łupież pstry – objawy
Na początku choroby na ciele chorego pojawiają się brunatne, dobrze odgraniczone, okrągłe i owalne plamy, które stopniowo stają się odbarwione, jaśniejsze od otaczającej je skóry. Duża liczba plam powoduje ich zlewanie się i tworzenie wielokształtnych, mozaikowatych wzorów. Powierzchnia zmian delikatnie się złuszcza, zwłaszcza podczas ich drapania. Intensywnie namnażające się grzyby wydzielają kwas azelainowy, który może blokować syntezę melaniny i odbarwienia skóry, co może być widocznym objawem łupieżu pstrego. W okresie letnim na tle opalonej skóry szczególnie widoczne stają się odbarwione plamki – prawdopodobnie obecność grzyba zapobiega powstaniu opalenizny. Zmiany skórne występują głównie w miejscach o intensywnej produkcji sebum tj. na górnych częściach klatki piersiowej, plecach, ramionach i karku. O wiele rzadziej zdarza się rozwój zmian na skórze twarzy, zajęcie tej okolicy spotykane jest częściej u dzieci. Pojawieniu się plam może towarzyszyć niewielki świąd, nasilający się w środowisku wilgotnym i gorącym, ale u części chorych w ogóle nie obserwuje się swędzenia.
Choć dla większości osób łupież pstry to jedynie przykry defekt kosmetyczny, to choroba może nasilać inne schorzenia dermatologiczne, takie jak łuszczyca, atopowe zapalenie skóry oraz łojotokowe zapalenie skóry. U tych pacjentów zwiększona aktywność grzybów z rodzaju Malassezia zmieniająca funkcjonowanie skóry jest związana z zaostrzeniem się choroby podstawowej. Tym bardziej powinni oni uważać i w razie zauważenia charakterystycznych przebarwień zgłosić się do prowadzącego dermatologa.
Łupież pstry – diagnostyka
Zmiany skórne w łupieżu pstrym są charakterystyczne, dlatego diagnoza często jest stawiana od razu po zgłoszeniu się do lekarza pierwszego kontaktu czy dermatologa. Jednak do pełnego rozpoznania i rozpoczęcia leczenia konieczne jest badanie potwierdzające obecność grzybów Malassezia. W tym celu bada się skórę za pomocą ultrafioletowej lampy Wooda, w której zmiany wykazują charakterystyczne, miedziano-pomarańczowe świecenie. Pomocne jest także pobranie zeskrobin i ich ocena pod mikroskopem – badanie mikologiczne bezpośrednie, w którym widoczne są strzępki grzybów i skupiska zarodników.
Łupież pstry – leczenie
Leczenie łupieżu pstrego opiera się na zastosowaniu leków przeciwgrzybiczych podawanych w formie doustnej i w postaci płynów, kremów, szamponów na skórę. Jeśli to możliwe, pomocna może okazać się zmiana środowiska, w którym najczęściej przebywa pacjent – częstsze wietrzenie pomieszczenia czy obniżenie panującej w nim temperatury. W większości przypadków leczenie miejscowe jest wystarczające i pozwala na szybkie osiągnięcie poprawy. Doustne leczenie łupieżu włącza się, jeżeli zmiany są znacznie nasilone, zakażenie trwa długo a także wtedy, kiedy zastosowane wcześniej leczenie miejscowe nie przyniosło efektu. Po leczeniu zmiany skórne znikają w ciągu kilku tygodniu, bez pozostawienia blizn. Niestety łatwy do usunięcia łupież pstry ma też dużą tendencję do nawrotów, aż u 80% osób po pewnym czasie od zakończenia leczenia obserwuje się ponowny rozwój zmian skórnych. Dlatego w trakcie stosowania terapii powinno się także usunąć drożdżaki z owłosionej skóry głowy stosując szampony lecznicze. Należy też dokładnie uprać odzież, pościel i ręczniki chorego. Po wyleczeniu może być konieczne stosowanie specjalistycznych mydeł i szamponów utrudniających wzrost grzybów.
Łupież pstry – czy można się nim zarazić?
Łupież pstry jest wywołany przez mikroorganizmy powszechnie żyjące na ludzkiej skórze i nie jest chorobą zakaźną. Do jego rozwoju przyczyniają się warunki środowiskowe, predyspozycje genetyczne i współistnienie zaburzeń odporności, a nie kontakt z osobą chorą. Niestety często zdarza się, że osoby ze zmianami skórnymi są traktowane przez otoczenie z dużą rezerwą, co może się przyczynić do rozwoju kompleksów i problemów psychologicznych, zwłaszcza jeżeli choroba długo się utrzymuje, albo wielokrotnie powraca.
Źródła:
1. Karray, M. & McKinney, W. P. Tinea, versicolor. Petersburg (FL): StatPearls Publishing (2018).
2. Gupta, A. K. & Lyons, D. C. A. Pityriasis versicolor: an update on pharmacological treatment options. Expert Opin. Pharmacother. 15, 1707–1713 (2014).
3. Hudson, A., Sturgeon, A. & Peiris, A. Tinea Versicolor. JAMA vol. 320 1396 (2018).
4. Jagielski, T., Rup, E., Macura, A. B. & Bielecki, J. Charakterystyka grzybów z rodzaju Malassezia. I. Aspekty mikrobiologiczne i immunologiczne. Post Mikrobiol 52, 295–305 (2013).
5. Czyżewska, U., Siemieniuk, M., Bartoszewicz, M. & Tylicki, A. Grzyby z rodzaju Malassezia jako oportuniści ludzi i zwierząt. Advances in Hygiene & Experimental Medicine/Postepy Higieny i Medycyny Doswiadczalnej 72, (2018).