Co to jest marskość wątroby?

Marskość jest schyłkowym stadium wielu chorób wątroby, związanym z jej włóknieniem i utratą zdrowych komórek. Marskość wątroby to stan, w którym w następstwie uszkodzenia miąższu wątroby dochodzi do przebudowy narządu i jego całkowitej niewydolności. Dowiedz się jakie są przyczyny marskości wątroby i jakie są jej objawy. Czy marskość da się wyleczyć?

Marskość wątroby – przyczyny

Wątroba jest jednym z najważniejszych narządów organizmu. Ze względu na swój udział w detoksykacji, metabolizmie składników odżywczych, regulację poziomu glukozy we krwi, wytwarzanie ciepła i syntezę wielu prekursorów hormonów jest organem niezastąpionym.
Marskość wątroby jest stanem, w którym w następstwie do uogólnionego uszkodzenia miąższu wątroby dochodzi do przebudowy narządu i jego całkowitej niewydolności. Spowodowana jest włóknieniem narządu, które następuje wtórnie do uszkodzenia komórek wątrobowych (hepatocytów) przez różne czynniki. Istotą problemu jest zaburzenie pomiędzy tworzeniem a degradacją kolagenu przez co utrudniony jest przepływ krwi do naczyń zatokowych. Prowadzi to do upośledzenia przepływu krwi przez narząd, co powoduje wzrost ciśnienia krwi w krążeniu wrotnym i rozwój żylaków przełyku, żołądka, odbytu, powłok brzucha. 

Przyczyn uszkodzenia komórek wątrobowych jest bardzo wiele. Do najczęstszych przyczyn marskości wątroby zalicza się:

• alkohol
• toksyny i leki
• wirusowe zapalenia wątroby (szczególnie przewlekłe zakażenie WZWB lub WZWC)
• choroby autoimmunologiczne – autoimmunologiczne zapalenie wątroby
• choroby metaboliczne – np. choroba Wilsona, hemochromatoza, niedobór alfa-trypsyny, mukowiscydoza
• utrudnienie odpływu żylnego – np. choroba Budda i Chiariego, choroba zarostowa żył wątrobowych, prawo komorowa niewydolność serca 
• choroby dróg żółciowych – np. niedrożność dróg żółciowych wewnątrz- lub zewnątrz wątrobowych, pierwotna marskość żółciowa, pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych
• nowotwory – nowotwory wątroby (np. rak wątrobowokomórkowy), przerzuty nowotworowe z innych narządów (np. rak jelita grubego, nerki, płuca, piersi)

Marskość wątroby – objawy

Objawy marskości wątroby zależą od czasu trwania choroby, ilości czynnego miąższu wątroby oraz zaburzeń w krążeniu wrotnym. Jednak u niemalże połowy pacjentów marskość przebiega bezobjawowo i jest wykrywana przypadkowo podczas badań rutynowych. W wypadku gdy marskość nie daje objawów upośledzenia czynności metabolicznej i powikłań nadciśnienia wrotnego, określa się ją jako wyrównaną. 

Do objawów ogólnych marskości możemy zaliczyć: osłabienie i łatwe męczenie, utrata łaknienia, spadek masy ciała, charakterystyczny wygląd – powiększenie obwodu brzucha (wywołana wodobrzuszem) wraz z zeszczupleniem kończyn (zanik masy mięśniowej). Ponadto, możliwe jest występowanie uporczywego świądu nasilającego się w godzinach nocnych, co związane jest z niezdolnością wątroby do sprzęgania kwasów żółciowych. 

W marskości mogą pojawiać się zmiany skórne, takie jak: żółtaczka, charakterystyczne „pajączki wątrobowe”, rumień dłoni i stóp, przeczosy (jako następstwo drapania), poszerzenie żył skórnych wtórnie do nadciśnienia wrotnego, a gdy rozwinie się skaza krwotoczna – wybroczyny. Pacjenci mogą skarżyć się na dolegliwości z układu pokarmowego – odbijania, nudności i wymioty, pobolewania w prawym podżebrzu, znaczne powiększenie wątroby. Dużym zagrożeniem dla życia pacjentów z marskością są żylaki przełyku i dna żołądka. Krwawienie z pękniętego żylaka może nie tylko spowodować znaczną utratę krwi wymagającą przetoczeń, ale też nasilić i pogłębić objawy niewydolności wątroby. Marskość może też powodować zaburzenia neurologiczne – tzw. „encefalopatię wątrobową”. Wątroba jest narządem, który potrafi neutralizować szkodliwy amoniak w cyklu ornitynowym – jej niewydolność prowadzi do nagromadzenia tej toksycznej substancji i uszkodzenie komórek nerwowych. Ponadto pacjenci mogą mieć różne problemy endokrynologiczne jak zaburzenia libido, miesiączkowania, zanik jąder, do niepłodności włącznie. 

Marskość wątroby – leczenie

Leczenie marskości wątroby powinno być prowadzone przez doświadczonego lekarza hepatologa. Pacjenci powinni bezwzględnie zastosować całkowitą abstynencję alkoholową i niepalenie tytoniu. Bardzo ważna jest też dieta przy chorej wątrobie – zrównoważona, pokrywająca pełne zapotrzebowanie kaloryczne, mikro i makroelementowe, z ograniczeniem cukrów prostych i tłuszczów nasyconych. Lekarz hepatolog po ustaleniu przyczyny marskości wątroby może prowadzić leczenie przyczynowe – np. leczenie przeciwwirusowe. Ważnym aspektem jest leczenie objawowe, na które składa się : wyrównanie niedoborów wodno-elektrolitowych, leczenie zaburzeń krzepnięcia, obniżanie ciśnienia wrotnego i zapobieganiu krwawieniom z żylaków. Pacjentom zalecane są też szczepienia przeciw WZWA, WZWB, grypie oraz pneumokokom. 

Marskość wątroby – rokowania

Rokowanie w marskości wątroby jest bardzo poważne. Oczywiście, zależy ono od przebiegu choroby podstawowej, która doprowadziła do marskości, czasu jej trwania, wyrównaniu metabolicznego. Jednak jedyną metodą całkowitego wyleczenia marskości jest przeszczep wątroby. Istnieją ściśle określone wskazania do zakwalifikowania do przeszczepienia, opierające się na skali MELD oraz Childa-Pugh’a. Lista oczekujących na przeszczep wątroby jest bardzo długa. W Polsce istnieje 9 ośrodków spełniających wymagania do wykonywania przeszczepień wątroby i w 2019 roku wykonano ich 330.W niektórych chorobach przeszczepienie nie oznacza niestety całkowitego wyzdrowienia – u pacjentów cierpiących na pierwotnie stwardniające zapalenie dróg żółciowych statystycznie choroba może nawrócić aż w 40% narządów przeszczepionych. 

Żródła

1. M. Wawrzynowicz-Synczewska. „Marskość wątroby” w „Choroby wątroby”. Interna Szczeklika 2019.
2. Dane Poltransplant. www.poltransplant.org.pl